Зенон Позняк: "Я живу в Беларуси"

Асоба

Зянон ПАЗНЯК: «Я жыву у Беларусi»

"Мужны уцякач", "свабодны радыкал", "эпічны герой-пераможца" ... Якімі толькі эпітэтамі не ўзнагароджвалі Зянона Пазняка з тых часоў, як ён іміграваў у ЗША! Як толькі не дэманізавалі яго вобраз! Можна па-рознаму ставіцца да Зянону Пазняку, але з тым, што гэтая фігура ўпісана ў беларускую гісторыю, цяжка паспрачацца.
Наўрад ці хто-небудзь з прысутных на лістападаўскім сходзе Нью-Еркскага аддзелу Беларуска-Амэрыканскага Задзіночаньня ("БАЗА"), дзе звычайна чытаюцца вершы і лекцыі па гісторыі Беларусі, чакаў тут з'яўлення жывы легенды беларускай палітыкі. Людзі, якія сабраліся (у асноўным, моладзь ва ўзросце 20-30 гадоў) дружна шапталіся, гледзячы ў бок другога шэрагу, дзе сядзеў Пазьняк, і разам прыціхлі, калі лідэру КХП-БНФ далі слова.

“Вайна супраць народа”

На апошнiя Дзяды падчас шэсця, дазволенага Мiнским гарвыканкамам и аблвыканкамам, супрацоунiкi КДБ здымалi людей на відэакамеры. Падкрэслiваю, акцыя была дазволеная! Падобным дзеяньням няма апраудання, у iх адсутнiчае праўная логiка, але ёсьць рэжымныя паняцьці. Гэта яны фіксавалі свой спіс (каго трэба нелюбіць у першую чаргу). Некалі склалі так званы “жадобiнски спiс”, у якi занеслi 1767 актывiстау падчас прэвентыунай зачыстки усей сацыяльнай структуры краiны. Гэта не што iншае, як iмкненне застрашыць людзей. Зараз КДБ-исты могуць уварвацца у любы дом, яны нi за што не нясуць адказнасци. Гэта законы ваеннага часу у акупацыйнай абстаноуцы. Разгром Ливii, смерць Кадафi, пазiцыя Расеи, якая заганяе Лукашэнку ў кут, - гэтыя фактары выбiли рэжым з раунаваги. Нядауна было абвешчана аб тым, што у Беларусi ствараецца новае тэрытарыяльная войска – 120 тысяч, якiя будуць гатовыя да партызанскай вайны. Старшыням аблвыканкамаў были прысвоеныя генеральския званнi, хоць у заканадаустве няма такого палажэння, каб людзи, знаходзячыся на пасадах старшынь аблвыканкамау, маглi атрымоуваць званнi, вышэйшыя за званне палкоунiка. Са слоу Лукашэнкi кознi для Беларуси робіць “сусветная закулiса”. Што маецца на увазе пад сусветнай закулiсай? Масоны, сiянiсты?.. Усе гэтыя дзеяннi і словы сведчаць пра тое, што «там» (у галовах рэжыму) адбылося зьмяшаньне розуму ад страху страціць уладу. Кадафi абяцау народу дабрабыт, сацыяльную абарону, - але адлучыў народ ад палітыкі, ад кіраваньня дзяржавай. Ён забяспечваў матэрыяльны ўзровень (Лiвiя – багацейшая на рэсурсы краiна): бясплатная адукацыя, бясплатная медыцына, бясплатнае жылле, 14 цэнтау за лiтр бензiну... 42 гады так жыли. Але ўсе роуна лібійцы паусталi. Таму што людзям патрэбна свабода, воля, магчымасьць самавыяулення.

Аб моладзі ў палітыцы

- Мы (партыя КХП-БНФ, - А.К.) вельмi беражэм нашу моладзь, не раім iм лезцi у тэлекамеры, да мiкрафонау. Есть магчымасць рабiць справу, сур’езную справу, але трэба вучыцца. Бо калi моладзь не будзе мець адукацыi, то яна нiшто. Што вы зробiце для бацькаушчыны, не маючы кваліфікацыі, ведаў, вышэйшая адукацыi, пашаны да свайго народу і да самых сябе? Трэба стаць на ногi, ведаць мовы (і перш за ўсё сваю родную беларускую)*, умацавацца матэрыяльнa и iнтэлектуальна. Тады мы будзем сацыяльнай сiлай. Iначай з намі абыдуцца, як з курдамі. Палiтыка – не справа маладых, але яны да гэтага па свойму цягнуцца. І трэба берагчы іх лёс, каб вырасьлі добрымі беларусамі і моцнымі людзмі. У грамадзтве iдзе узрост нацыянальнай сьвядомасьцi. У гэтым працэсе рашаючае слова належыць беларускай мове. Як толькі Беларусь выпрастаецца і голасна загаворыць па-беларуску – антыбеларускі рэжым скурчыцца, як чорт ад крыжа (і, урэшце здохне, ссохне, як плесьня на сонцы). Такія ёсьць умовы асяроддзя, у якіх антыбеларускі рэжым ня можа існаваць. Праз мову ляжыць шлях да нармальнага, адэкватнага думаньня і дарога да народнай свабоды. (Невыпадкова, што галоўным ідэалагічным дзеяньнем антынароднага рэжыму зьяўляецца зьнішчэньне беларускай мовы.)

Чалавек свабодны ў душы ня стане прыніжацца  і ня будзе рабом, ушануе і мову, і Бацькаўшчыну. Вось тольки адзiн прыклад. Ёсць такi ансамбль «Ляпiс Трубяцкi». Нiколi iм не цiкавiуся, але прагледзеушы у Iнтэрнэце апошнiя iнтэрв'ю Мiхалка, зазначыу, што гэта чалавек з розумам, воляй і характарам. Нiякай небяспекi ен для рэжыма не уяуляу, i раптам ягоны музычны гурт заносяць у чорны спiс i, фактычна, выганяюць зь Беларусi. Што значыць – мастака пазбавiць мажлiвасци выступаць? Тут можа адбыцца пераварот ў душы. Чалавек павінен усё гэта рацыянальна асэнсаваць. Сталi складацца зусiм iншыя песни! Мастак зьвярнуўся і да роднай мовы, і да Купалы, які пісаў, што чалавек павінен шанаваць волю і годнасьць чалавечую, і “ня быць скотам”. Рэжым, якi пачынае прэвентыуна душыць людзей, выклiкае супрацьдзеянне. I чым больш будзе душыць, тым большым будзе супрацьдзеянне.

Дапамагаць трэба самым сабе

- У 90-я быу вельмi моцны Народны Фронт, гэта быу авангард, але у нас было мала часу – тры гады адносна вольнай незалежнасьці (з 25-га жніўня 1991 па ліпень 1994). Грамадства яшчэ не паспела падрыхтаацца да свабоды і асэнсаваць неабходнасьць нацыянальнай палітыкі. Не параунаць с Прыбалтыкай, дзе за 22 гады незалежнасьці (з 1918 па 1940) вырасла цэлае пакаленне свядомых людзей. Баларускі авангард (Народны Фронт) здабыу незалежнасць, але ўладу здабыць ня здолеу, бо грамадзтва яшчэ не разумела абавязковай неабходнасьці зьмены савецкай улады. Адбылася рэстаурацыя каланіяльнага саветызму. Пачалi нiшчыць усе беларускае, зьневажаць беларускую мову, беларускую культуру і нацыянальны дух, - усё тое, што яднае народ, нацыю і народ.

Кали не адрадзіць беларускую салідарнасьць, нацыянальнае яднаньне і змагарны дух народа, калі не стварыць нацыянальнай альтэрнатывы, то стыхійны сацыяльны выбух (калі б такое здарылася) можа скончыцца паразай і разбурэньнем. І няма нiякай гарантыi, што ня стане яшчэ горш. Словам, азы тэорыі – перамены трэба рыхтаваць. Дапамагаць трэба самым сабе, бо ў змаганьні за волю, незалежнасьць і свабоду Айчыны абапiрацца можна толькi на нацыянальна-свядомы народ, якi ведае, што такое яго зямля, свабода, культура, мова, i здольны пайсцi дзеля гэтага на смерць – як слуцкiя паустанцы амаль 100 гадоу таму.

«Я жыву у Беларуси»

У гутарцы з карэспандэнтам "Обозревателя" Зянон Пазьняк распавёў аб тым, чаму за 15 гадоў так і не інтэграваўся ў амерыканскае грамадства

- Што было самым цяжкiм у прызвычаiннi да жыцця у ЗША? Чаго больш за усе не хапала? Гавораць жа, у Амерыцы есць усе!

- У Амэрыцы я знаходжуся часова (да пераменаў на Радзіме, дзеля гэтага я тут дзейнічаю і працую). Таму я не інтэграваўся ў амэрыканскае грамадзтва. Яно мне не варожае, але не сваё. Я жыву ў Беларусі.

-  Якiя рысы амерыканцау, на Ваш погляд, нядрэнна было б пераняць беларусам?

- Па праўдзе кажучы, лепш бы амэрыканцам пераняць шмат якія рысы беларусаў. Беларусы вельмі кемлівы, трывалы, і добры народ, які трапіў, нажаль, у жудасную паласу гістарычнага няшчасьця. А ў амэрыканцаў варта павучыцца амэрыканскаму патрыятызму.

- Як, на Ваш погляд, далей будуць развiвацца беларуска-амерыканскiя зносiны?

- Гэта залежыць ад перамены ўлады ў Беларусі. Амэрыка дабразычлівая да нас, беларусаў, краіна.

- Ваша стауленне да Аляксандра Лукашэнкi зразумела, а цi можаце Вы адзначыць штосьцi станоучае, што ен зрабiу для Беларусi? Многiя зазначаюць, напрыклад, што падчас яго праулення значна знiзiуся узровень злачыннасцi.

- Пры дыктатуры адбываецца пераразьмеркаваньне злачаннасьці. Самымі вялікімі злачынцамі робяцца дыктатары і іхнія хунты, якія абапіраюцца на сваю ўладу над грамадзтвам. Канкурэнтаў (“шчаўлікаў” і т.п.) зьнішчаюць.

- За апошнi год пакупницкая здольнасць беларусау значна скарацилася. Краiна трапiла у спiраль гиперiнфляцыi. Наколькi яшчэ павiнна пагоршыцца финансавае становiшча людзей, каб яны выйшли з пратэстам супраць улады, за якую галасавалi?

- Пратэсты супроць несправядлівай улады вызначаюцца імкненьнем да свабоды, а не  ўзроўнем зарплаты і гіперінфляцыі.

Алiса Ксяневiч, фота аутара. На фота: Зянон Пазняк